Γκόραν Μπρέγκοβιτς: «Η μουσική μου έσωσε τη ζωή»

Οι δεσμοί του τα τελευταία 20 χρόνια με τη χώρα που πρώτη - εκτός Γιουγκοσλαβίας, αναγνώρισε το ταλέντο του, την Ελλάδα, είναι στενοί και τακτικότατοι. Από τη συνεργασία του με την Άλκηστη Πρωτοψάλτη, την Τελετή Λήξης της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας Θεσσαλονίκης 1997 ή το δίσκο του με τον Γιώργο Nταλάρα το 1998, μέχρι τη λιγότερο γνωστή, συνεργασία του με τον Γιώργο Κιμούλη στο θεατρικό έργο “Οιδίπους Τύρρανος” στην Επίδαυρο. Με τον Γκόραν Μπρέγκοβιτς έχουμε πάντα πολλά να π(ι)ούμε...

~

Το τελευταίο σου αλμπουμ λέγεται «Karmen With A Happy End». Πώς σου ήρθε αυτή η ιδέα;
Έχω μια κακή συνήθεια. Όταν πίνω, μετά πηγαίνω στην όπερα. Πίνω ένα μπουκάλι, και συνεχίζω στην Όπερα. Κάπως έτσι μου ήρθε η ιδέα να κάνω την Κάρμεν του Μπιζέ με τον δικό μου τρόπο. Δεν ξέρω, ίσως επειδή πίνω πολύ να είχα αυτή την ιδέα, ή ίσως να είχε πιει κανένας από το συγκρότημα μου. Όπως ξέρεις είναι όλοι γύφτοι και μπορεί να πήγαμε να δούμε τη μοναδική όπερα όπου πρωταγωνιστούν τσιγγάνοι, την Κάρμεν και να μας ήρθε η ιδέα. Δεν θυμάμαι πια – λες να πίνω πολύ;

(γέλια)

Που να ξέρω! Δεν το είχα σκεφτεί πάντως αυτό που παρατήρησες, ότι η Κάρμεν είναι γυφτοπούλα.
Ναι, και σκέφτηκα ότι θα της άξιζε να έχει happy end στην ιστορία της.


Πολλοί έχουν ασχοληθεί με την Κάρμεν, δίνοντας τη δική τους εκδοχή – από τον Ζαν Λυκ Γκοντάρ μέχρι την χορογραφική φλαμένγκο προσέγγιση του Κάρλος Σάουρα…
Δεν σου κρύβω ότι κι εγώ στην αρχή τη σκέφτηκα ως σενάριο από ταινία. Θέλω να πω, άρχισα να σκέφτομαι πρώτα τη μουσική και μετά το σενάρια. Έψαχνα μια αληθινή ιστορία και η ιστορία της Κάρμεν είναι πολύ αληθινή. Έχει να κάνει με όλα αυτά τα κορίτσια που για μια υπόσχεση φεύγουν από μια ανατολική χώρα και καταλήγουν να γίνουν πόρνες σε κάποια χώρα της Ευρώπης. Κατά κάποιο τρόπο σκέφτηκα ότι η ιστορία αυτών των κοριτσιών θα μπορούσε να συνδεθεί με την ιστορία της Κάρμεν του Μπιζέ.


Και πώς κατέληξες σε αυτό το album;
Έχει συνέχεια η ιστορία! Πριν γράψω τη μουσική, θα σου πω ότι έστειλα το σενάριό μου σε ένα διαγωνισμό σεναρίων στη Σερβία και κέρδισα μάλιστα και βραβείο! Μετά άρχισα να το ξανακοιτάω και να κάνω αλλαγές και ακριβώς επειδή ήταν μια ιδέα που ξεκίνησε ουσιαστικά από την οπερατική Κάρμεν, άλλαξα γνώμη και δεν ήθελα πια να κάνω ταινία, αλλά μια διαφορετική μουσική Κάρμεν.


Η όπερα πάντως δεν έχει ζωντανό αυτοσχεδιασμό όπως η μουσική σου. Και θέλει πολύ χρονοβόρες πρόβες…
Σωστό είναι αυτό που λες. Είχα τους μουσικούς λοιπόν, και φυσικά δεν μπορούσα να τους κλείσω σε ένα στούντιο και να προβάρουμε για μήνες, είχαμε και τις συναυλίες μας! Προβάραμε ένα Σαββατοκύριακο μόνο τις βασικές ιδέες.


Αυτό που λες ακούγεται απίστευτο! Όσο απίστευτο ακούγεται και το ότι εδώ και οκτώ χρόνια δίνετε ασταμάτητα συναυλίες σε όλο τον κόσμο…
Ε, όχι και σε όλο τον κόσμο! Από το Μπουένος Άιρες μέχρι το Τελ Αβίβ, μόνο. (γέλια) Για να επιστρέψω, στις πρόβες λοιπόν, ούτε μια φορά δεν τα παίξαμε ίδια τα κομμάτια της Κάρμεν! Κάθε φορά τα αλλάζαμε. Κάποια στιγμή είπα: «εντάξει, είμαι ικανοποιημένος από αυτό που παίζουμε, πάμε να το κάνουμε δίσκο». Ήταν ο μόνος τρόπος να σταματήσουμε να τα αλλάζουμε συνεχώς!


Και με όλες αυτές τις συναυλίες, πότε προλάβαινες να συνθέτεις;
Γράφω μουσική παντού – σε δωμάτια ξενοδοχείων, στο αεροπλάνο, μέσα στο αυτοκίνητο, είμαι συνεχώς συνδεδεμένος στο Ίντερνετ. Οι μουσικοί μου είναι από τη Βουλγαρία, τα Σκόπια, από Ρουμανία και χιλιάδες μέρη.


Είσαι λοιπόν κι εσύ ένας τσιγγάνος της μουσικής. Ζεις από το ένα μέρος στο άλλο τα τελευταία οκτώ χρόνια, δίνοντας συναυλίες…
Ω, θα ήταν πάρα πολύ δύσκολο για μένα να σταματήσω τώρα πια να το κάνω αυτό.


Υστερα από τόσα ταξίδια, ποιες είναι, αν έχεις, οι αγαπημένες σου χώρες, πόλεις ή τοποθεσίες;
Δεν έχω στερεότυπα. Οι άνθρωποι είναι που αγαπάμε όχι οι χώρες. Η μουσική είναι γλώσσα χωρίς σύνορα, η πρώτη ανθρώπινη γλώσσα που είναι κατανοητή άμεσα από όλους. Να σου δώσω ένα παράδειγμα: πριν δυο βδομάδες ήμουν στην Ισλανδία…


Κρύο, ε;
Κρύο ναι, αλλά οι άνθρωποι είναι τόσο ζεστοί! Αυτό ήθελα να σου πω! Η συμπεριφορά τους μου θύμισε τη… Σικελία ή την Ελλάδα! Πώς θα μπορούσα να ξεχωρίσω μια χώρα για αγαπημένη μου; Με τη μουσική είναι εύκολο μα κάνεις πράγματα που θα ήταν αδύνατα διαφορετικά. Μπορείς να βάλεις έναν Άραβα και έναν Εβραίο τον έναν δίπλα στον άλλο, με τη μουσική…


Η ιστορία της Κάρμεν πάντως, είναι η πιο παλιά ιστορία του κόσμου, η ιστορία του έρωτα. «Ο έρωτας είναι παιδί της ξεγνοιασιάς» τραγουδάει η Κάρμεν και είναι σα να λέει «σήμερα σ’ αγαπώ – αύριο μπορεί να σε αφήσω». Δεν υπάρχει νομίζω πιο σαφής προειδοποίηση.
Μα, αυτό ακριβώς που περιγράφεις είναι μια τσιγγάνικη καρδιά. Η ζωή των τσιγγάνων είναι έτσι ελεύθερη αφού ως νομάδες σήμερα είναι εδώ και αύριο αλλού. Και το happy end που επιφύλαξα για την Κάρμεν είναι ακριβώς αυτό: όλα να τελειώσουν σα γάμος. Έτσι αντιλαμβάνονται οι τσιγγάνοι το happy end. Σαν γάμο, με γέλια με τραγούδια και χορούς.



Σήμερα υπάρχουν Κάρμεν γύρω μας;
Χιλιάδες! Γιατί η Κάρμεν είναι το αρχέτυπο. Είναι σαν τη Μόνα Λίζα. Δεν είναι κάτι συμβατικό. Αν θες να μιλήσεις για την έννοια της Ελευθερίας, μπορείς να χρησιμοποιήσεις την Κάρμεν ως αρχέτυπο.


Έχεις παίξει σχεδόν τα πάντα στην καριέρα σου, από punk rock στα νιάτα σου, παραδοσιακή μουσική των Βαλκανίων, μουσική για το θέατρο, τον κινηματογράφο και την πρόσφατη Κάρμεν που την χαρακτηρίζεις «τσιγγάνικη όπερα».
Είναι απλώς μουσική. Σαν μια γυναίκα που τη μια μέρα μπορεί να βάλει ένα κομψό φόρεμα και την επόμενη μέρα ένα απλό τζιν. Αν είναι όμορφη, ότι και να βάλει, η ουσία της δεν αλλάζει – τον ίδιο κώλο και τα ίδια βυζιά θα έχει. Το ίδιο ισχύει και με τη μουσική, μπορείς να την ντύσεις ό,τι και όπως θέλεις. Και το ιδεώδες μου για τη μουσική, είναι να μπορώ να συνθέτω τόσο φυσικά όσο τρώω. Ε, άλλοτε τρώω κάτι πολύ απλό, ψωμί με βούτυρο ας πούμε, και άλλοτε κάτι πολύ πιο πολύπλοκο.


Δεν έχει να κάνει λοιπόν, με κάποιου είδους εξέλιξη; Mπορεί να επιστρέψεις κάποια στιγμή να παίξεις π.χ. rock ‘n’ roll;
Όχι. Στα σίγουρα. Δεν είμαι πια κολλημένος με το rock ‘n’ roll. Ίσως. Εσύ ντύνεσαι όπως όταν ήσουν μικρός; Σήμερα, προσπαθώ να γράφω όπως μου έρχεται. Φυσικά.


Μεγάλωσες σε μια κομμουνιστική χώρα. Σήμερα, που έχεις ζήσει και στα δυο καθεστώτα, που είναι πιο δύσκολο να δημιουργήσει ένας καλλιτέχνης -ένας μουσικός όπως εσύ ή ένας κινηματογραφιστής όπως ο Εμίρ Κουστουρίτσα- σε κομμουνιστικό καθεστώς ή σε καθεστώτα καπιταλισμού όπως αυτά που ζούμε;
Δεν είμαι βέβαιος ότι μπορείς να το δεις όπως εγώ… Και θα σου εξηγήσω τι εννοώ: πολλοί σπουδαίοι καλλιτέχνες εξαφανίστηκαν μόλις εξαφανίστηκε ο κομμουνισμός. Και ξέρεις γιατί; Επειδή ο κομμουνισμός ήταν πολύ ισχυρό κίνητρο για να δημιουργήσεις. Το να πολεμήσεις και να αντιταχθείς σε μια τάξη πραγμάτων που ήταν ο κομμουνισμός, ήταν πολύ ισχυρό κίνητρο και έκανε τους καλλιτέχνες να δημιουργούν. Είναι όμως πολύ δύσκολο να πω αν γι’ αυτό και μόνο ήταν καλύτερα τότε ή είναι καλύτερα σήμερα. Γιατί μπορεί με την κατάρρευση του κομμουνισμού να εξέλειψε το δημιουργικό κίνητρο, αλλά σήμερα τουλάχιστον, δεν είσαι αναγκασμένος να χάνεις το χρόνο σου με γελοίους ανθρώπους όπως τότε.


Σε ποιους αναφέρεσαι;
Στον κομμουνισμό σπαταλούσες τον χρόνο και τη ζωή σου για να δίνεις μικρές μάχες ενάντια στους γραφειοκράτες. Ήταν τελείως μάταιο και ηλίθιο. Αλλά υπήρξε σπουδαίο κίνητρο για πολλούς καλλιτέχνες.


Στο Πανεπιστήμιο, για τέσσερα χρόνια παρακολούθησες σπουδές Φιλοσοφίας και Κοινωνιολογίας. Τις τέλειωσες ποτέ αυτές τις σπουδές σου;
Όχι. Έγινα σταρ. (γέλια) Σοβαρά τώρα, δεν θα μου άρεσε με τίποτα να γίνω καθηγητής και να διδάσκω. Η μουσική μου έσωσε τη ζωή.


Σε βοήθησαν όμως αυτές οι σπουδές με κάποιο τρόπο στη ζωή σου;
Δε νομίζω! (πολλά γέλια)


Γνωρίζεις τον Εμίρ Κουστουρίτσα, από την εποχή που και οι δυο σας παίζατε σε rock μπάντες. Θα ξανασυνεργαστείτε σε κάποια ταινία του;
Ούτε αυτό το νομίζω! Χρειάζεται μια αλλαγή, όλες οι ταινίες του ως σήμερα ήταν με τους ίδιους ανθρώπους. Από τον κάμεραμαν μέχρι εμένα, όλοι είμαστε φίλοι του από την ακαδημία… Γνωριζόμαστε όλοι και συμμετέχουμε στις ταινίες του δέκα χρόνια τώρα…


Έχεις συνεργαστεί με μουσικούς από όλο τον κόσμο και σχεδόν από κάθε είδοος μουσικής, από τον Iggy Pop μέχρι τον Γιώργο Νταλάρα. Τι μας επιφυλάσσεις για το μέλλον;
Είναι οξύμωρο, αλλά παρά το ότι δίνω συναυλίες σε πολλές χώρες, οι μουσικοί μου είναι από διάφορετικές χώρες και έχω συνεργαστεί με τόσο κόσμο, θεωρώ τον εαυτό μου «ντόπιο καλλιτέχνη». Μου αρέσουν οι δυο δίσκοι μου που έκανα στην Ελλάδα – και εκτιμώ ότι στη χώρα σας μου δόθηκε αυτή η δυνατότητα, θα ξανακάνω λοιπόν ένα δίσκο με τον Γιώργο Νταλάρα και ελπίζω να τον κάνω καλά! Τα μελλοντικά σχέδια μου περιλαμβάνουν κυρίως παραγωγές σε άλλους καλλιτέχνες, αλλά δεν ονειρεύομαι τον εαυτό μου «παγκοσμιοποιημένο». Μου αρέσει να λειτουργώ σε… τοπικό επίπεδο.


Τι εννοείς;
Εννοώ ότι δεν αισθάνομαι σαν πολίτης του κόσμου και ευτυχώς είμαι από αυτούς που οι άνθρωποι αρέσκονται να ανακαλύπτουν στις τοπικές σκηνές. Να φανταστείς δεν αντέχω π.χ. να δουλέψω στο Παρίσι. Ζω εκεί αλλά δεν μπορώ να γράψω μουσική εκεί - είναι τρελό.


Αν είχες την ευκαιρία να κάνεις τους G8 να ακούσουν τη φωνή σου, τι θα τους έλεγες;
Πιστεύω ότι όλοι οι άνθρωποι, ακόμη και αυτοί που είναι επαγγελματίες πολιτικοί, προσπαθούν να κάνουν ο καλύτερο που μπορούν. Αδυνατώ να σκεφτώ ότι μπορεί να υπάρχει άνθρωπος που να μην επιθυμεί να αφήσει πίσω του κάτι καλό σε αυτή τη ζωή. Αλλά ο κόσμος μας είναι πολύ πολύπλοκος όπως ξέρεις…


Πολύ διπλωματικό.
Κοίτα! Για πρώτη φορά στην ιστορία ο κόσμος μας πρέπει να μάθει να ζει με τη διαφορετικότητα. Στο παρελθόν τα πράγματα ήταν απλά, οι άνθρωποι απλώς σκότωναν όποιον ήταν διαφορετικός από εκείνους. Η ιστορία της Ανθρωπότητας συνίσταται στην εξάλειψη του διαφορετικού. Όχι πια όμως. Έχουμε πολύ δρόμο μπροστά μας, και για πρώτη φορά θα πρέπει οι ηγέτες να καθίσουν στο ίδιο τραπέζι και να βρουν τρόπους να αποφύγουμε περισσότερα και μεγαλύτερα προβλήματα.
Δεν τους συμπαθώ πολλούς απ’ αυτούς, αλλά οφείλω να τους ευχηθώ καλή τύχη γιατί έχουν πολλά προβλήματα να λύσουν. Είναι γελοίο να σκεφτεί κανείς τους ότι κάτι έκανε, αν είναι οι αποφάσεις τους να οδηγήσουν τον κόσμο μας να εξαφανιστεί σε έναν αιώνα.



Μεγάλο αδημοσίευτο -και μη- μέρος από συνέντευξη για το περιοδικό ET Weekly