Ρουά ματ

Μικρογραφία πολέμου, με ποικιλία γεωμετρικών κινήσεων και στη μέση ένας βασιλιάς με περιορισμένη ελευθερία κινήσεων. Το αρχαιότερο παιχνίδι στον κόσμο συμπυκνώνει κάτι από τη ζωή και τη μοναξιά της εξουσίας.

Ο Βασιλιάς κοίταξε γύρω του. Ένα «Σαχ εξ αποκαλύψεως», τον άφηνε έκθετο στις ορέξεις του αντιπάλου του – συγκεκριμένα, στην απειλή μιας ισοπεδωτικής Βασίλισσας και δυο ιππέων που οδηγούσαν όλη αυτή τη συντονισμένη επίθεση εναντίον του. Μετά και από αυτή την τακτική κίνηση αιφνιδιασμού, ο σκοπός τους έγινε περισσότερο από προφανής: ήθελαν να τον αποκόψουν από τον συρφετό του οποίου ηγούταν και που αποκαλούσε στράτευμα.
Παιχνίδι βασιλέων το ίδιο και με όνομα που προέρχεται από το περσικό «σαχ» («σάχης»), το σκάκι είναι ένα παιχνίδι ζωής, αλλά και θανάτου: ο όρος «σαχ ματ» στα περσικά, δεν σημαίνει παρά «Ο βασιλιάς είναι νεκρός».
Το αδιάκοπο «γύρω γυρω όλοι» των κινήσεων - στα μάτια ενός αδαή, δεν είναι παρά μια αέναη σχέση αίτιου και αιτιατού, συσχετισμού δυνάμεων και ισορροπιών, ένα πρόβλημα υπαρξιακό σε ότι αφορά την επικράτηση, όπου ο τελικός νικητής δεν είναι απαραίτητα αυτός με τα περισσότερα κομμάτια στη σκακιέρα, αλλά ο πιο ικανός παίκτης.

Με τις ενδιάμεσες κινήσεις να είναι ουσιαστικά αυτές που κάνουν τη διαφορά, λίγη σημασία έχει αν ο (μεσαιωνικός) Πύργος στο σύγχρονο σκάκι, συμβόλιζε κάποτε στην Αραβία τα έφιππα άρματα. Τα κομμάτια του πολέμου μπορεί να άλλαζαν στο πέρασμα του χρόνου (ίπποι, ελέφαντες, άρματα και πεζοί) τα «σκακιστικά προβλήματα» όμως, ο τρόπος ανάπτυξης και εξέλιξης μιας παρτίδας, είναι που μετράνε - και αυτά, παραμένουν βασικά ίδια γύρω από το κυρίαρχο κομμάτι, τον Βασιλιά, από γεννήσεως του παιχνιδιού.

Ωστόσο, υπάρχει πάντα η λεπτομέρεια που επιβεβαιώνει τον κανόνα. Κι αυτό γιατί, το πιο ισχυρό κομμάτι της σκακιέρας και το μοναδικό που με την απεριόριστη κίνηση και φονική διαδρομή του υπερασπίζεται το Βασιλιά, είναι ένα κομμάτι που για αιώνες δεν συμμετείχε στο παιχνίδι, η Βασίλισσα.
Τη θέση της καταλάμβανε στην Ινδία, την Περσία και τις αραβικές περιοχές ο Στρατηγός ή ο Βεζίρης - η Βασίλισσα προστέθηκε στη σκακιέρα μετά το 1000 μ.Χ., διακόσια χρόνια αφότου οι Μαυριτανοί έφεραν το σκάκι στην Ευρώπη και αυτό έγινε δημοφιλές παιχνίδι στις βασιλικές αυλές.
Σύμφωνα με τους μελετητές μάλιστα, στη Βαλένθια, πόλη στην οποία θεωρείται ότι θεμελιώθηκαν οι κανόνες του σύγχρονου σκακιού, μοντέλο για την απεικόνιση της πρώτης βασίλισσας ήταν η Ισαβέλα της Καστίλλης. Η άτεγκτη και φονική Ισπανίδα βασίλισσα, που χρηματοδότησε τον Κολόμβο και την Ιερά Εξέταση, στάθηκε επάξια στο πλευρό του βασιλιά της, του Φερδινάνδου της Αραγονίας, επιτρέποντάς του ένα τετραγωνάκι στην κοινή τους σκακιέρα, τη στιγμή που η δική της κατατομή κοσμούσε τους θυρεούς, τις σημαίες και τα νομίσματα των ισπανικών κτήσεων, από το Γιβραλτάρ μέχρι το Πουέρτο Ρίκο και τη Γρανάδα.
Όχι, παίζουμε.

Photo: ancient chess pieces from Egypt

Tο κείμενο δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Homme