Εν όψει και του καλοκαιριού που έφτασε πρόωρα ελέω κλιματικών αλλαγών, φέτος διαπιστώνουμε πιο έντονα από ποτέ ότι τα νησιά μας έχουν γίνει ένας ακριβός τουριστικός προορισμός αφού οι υπηρεσίες και τα προϊόντα που προσφέρουμε ακριβαίνουν διαρκώς. Υπερβολές; Δεν είναι μόνο η κρίση. Την επόμενη φορά που θα βρεθείτε σε κάποια μαγευτική… πισίνα των Κυκλάδων ή θα κληθείτε να πληρώσετε ένα κατεψυγμένο χταποδάκι Ατλαντικού σε τιμή που θα το έκανε να κοκκινίζει χειρότερα κι από το αν είχε μαγειρευτεί κρασάτο, ξανασκεφτείτε το. Το ζήτημα ωστόσο είναι αρκετά περίπλοκο και ορισμένοι άνθρωποι το έχουν σπουδάσει! Ο Χωροτάκτης – Περιβαντολλόγος και Οικονομολόγος από το Harvard, και νυν Ευρωβουλευτής του ΠΑΣΟΚ, Κρίτωνας Αρσένης, Υπεύθυνος του Προγράμματος για την Αειφόρο Ανάπτυξη στο Αιγαίο, της Ελληνικής Εταιρίας για την για την Προστασία του Περιβάλλοντος και της Πολιτιστικής Κληρονομιάς είναι ένας απ’ αυτούς.
May day
Η ιδέα είναι απλή και απορίας άξιο είναι πώς η ελληνική πολιτεία και οι κυβερνήσεις της ως σήμερα δρουν αν όχι στην αντίθετη, τουλάχιστον σε διαφορετική κατεύθυνση από αυτή που θα έπρεπε να αποτελεί γνώμονα της τουριστικής μας ανάπτυξης στο Αιγαίο: «Αν δεν προστατέψουμε τα συγκριτικά πλεονεκτήματα των νησιών μας στην παγκόσμια τουριστική αγορά, δηλαδή το μοναδικό μας περιβάλλον και την πολιτιστική μας κληρονομιά, λίαν συντόμως θα αδυνατούμε να προσελκύσουμε επισκέπτες» μας είπε ο Αρσένης.
Simple as that. Κι αν είναι τόσο απλό, γιατί δεν το κάνουμε; θα αναρωτηθείτε και θα έχετε δίκιο. Ο λόγος είναι επειδή οι πιέσεις πλέον στο Αιγαίο είναι αυξανόμενες και δεν αφορούν πλέον μόνο τα γνωστά μας άκρως τουριστικά νησιά, Μύκονο, Πάρο, Σαντορίνη κ.λπ., αλλά και περιοχές του Αιγαίου που είχαν μείνει άθικτες ως τώρα. Η λεγόμενη άγονη γραμμή είναι το τουριστικό φιλέτο σήμερα. Δυστυχώς. «Και αναλογιστείτε ότι αυτό γίνεται σε μια περίοδο που όλο και μεγαλύτερο κομμάτι του παγκόσμιου πληθυσμού ζει σε αστικά κέντρα και πλέον πηγαίνει διακοπές αναζητώντας κάτι διαφορετικό, τη φυσική ομορφιά και την αυθεντικότητα. Αν το Αιγαίο δεν μπορεί στο μέλλον να παρέχει αυτό στον επισκέπτη του, δεν θα μπορέσει να ζήσει από τον τουρισμό του», λέει ο περιβαντολόγος μας.
Όσο για τις επιπτώσεις που πρόκειται να επέλθουν μπορεί να πάρει κανείς μια ιδέα αν δει τα παράλια της Αττικής, όπου άλλοτε υπήρχαν εξοχικά σπίτια και σήμερα έχουν αστικοποιηθεί τείνοντας να ενωθούν με την Αθήνα. «Καθώς χτίζονται ένα ένα όλα τα κτήματα, δημιουργείται αστικό περιβάλλον. Δεν είναι πλέον αγροτικό τοπίο, αλλά πόλη. Αραιό ή πυκνοκατοικημένο, δεν έχει τόση σημασία… γιατί ο κίνδυνος που διαφαίνεται πλέον είναι να φεύγουμε από τις πόλεις όπου ζούμε, για να πάμε να κάνουμε διακοπές σε άλλες… πόλεις στο Αιγαίο».
Χτίσε με να αγιάσω
Στην Ελλάδα ο καθένας μας μεγάλωσε θεωρώντας φυσικό ότι απ’ τη στιγμή που διαθέτει ένα κομμάτι γης, μπορεί να χτίσει μέσα σε αυτό. Τι γίνεται σε άλλες χώρες, τον ρωτάω, γιατί απ’ όσο γνωρίζω ακόμη κι όταν συμβαίνει κάτι τέτοιο, σίγουρα δεν συμβαίνει τόσο εύκολα. «Στην Ιταλία λόγου χάρη, που αποτελεί ένα καλό παράδειγμα, δεν μπορείς να χτίσεις στην εκτός σχεδίου περιοχή» είναι η απάντηση που περίμενα να ακούσω – και ακούω από τον Κρίτωνα Αρσένη. «Στη Σαρδηνία π.χ. που προσελκύει τόσο μαζικό όσο και ποιοτικό τουρισμό, υπάρχει δόμηση, αλλά όχι εκτός σχεδίου των οικισμών. Γιατί λοιπόν, θεωρούμε δεδομένο ότι ο επισκέπτης της Ιταλίας πληρώνει κάτι παραπάνω για να απολαύσει ποιοτικό τουρισμό και δεν το επιδιώκουμε κι εμείς για την πατρίδα μας;»
Υπάρχουν βέβαια και παραδείγματα προς αποφυγή όπως η Ισπανία, που έχει υπερδομηθεί και η οικονομία της τα τελευταία χρόνια βασίστηκε στις επενδύσεις μαζικού τουρισμού. Δυστυχώς στον ίδιο δρόμο βαδίζει και η Ελλάδα, με αποτέλεσμα να γίνεται έρμαιο στις βουλές των τουριστικών πρακτόρων που μια μέρα αποφασίζουν ότι τους συμφέρουν οι φθηνότερες Τυνησία ή Τουρκία ως προορισμοί…
«Στη χώρα μας, όλες οι κυβερνήσεις διευκόλυναν την υπερδόμηση» λέει ο κύριος Αρσένης. «Και όπως διαφαινόταν και στον νόμο-πλαίσιο Χωροταξίας για τον τουρισμό του Σουφλιά, η δόμηση στο Αιγαίο παρουσιαζόταν συνολικά ως αναπτυξιακή πανάκεια. Ελλείψει και αδυναμία φαντασίας και σχεδιασμού. Πόσες Μυκόνους αντέχει όμως το Αιγαίο; Ήδη στη Σαντορίνη, ένα από τα διαμάντια του ελληνικού τουρισμού για τα τοπία της και την πολιτιστική της κληρονομιά, τα στοιχεία δείχνουν ότι ο μαζικός τουρισμός και η υπερδόμηση που κατακλύζουν το νησί, έχουν αποτέλεσμα οι μέρες διαμονής να μειώνονται, όπως και οι κατά κεφαλήν δαπάνες των επισκεπτών… Και αυτή είναι μόνο η αρχή».
Η αξία της μοναδικότηταςΚάθε νησί πρέπει να διαφυλάξει τους θησαυρούς του. Συμφωνούμε; Ναι. Όλοι. «Το Αιγαίο είναι ένα καράβι που ταξιδεύει αιώνες. Κι εμείς άνθρωποι περαστικοί που αφήνουμε το λιθαράκι μας. Το να μην καταστρέψουμε οτιδήποτε έχει φτιαχτεί όλους αυτούς τους αιώνες ξέρετε, θέλει προσπάθεια – δεν είναι δεδομένο».
Ο Κρίτων Αρσένης μιλάει χρησιμοποιώντας συχνά τη λέξη «διαμάντια» για τους θησαυρούς του Αιγαίου, τα νησιά μας. «Εκμεταλλευόμαστε τα διαμάντια μας σαν να ήταν απλά χαλικάκια», λέει. «Αν το παράδειγμα της Σαντορίνης με τη μείωση του τουρισμού είναι αυτό, αναλογιστείτε την τύχη άλλων, όχι τόσο διάσημων νησιών. Με ελεγχόμενη δόμηση και προστασία του περιβάλλοντος και της πολιτιστικής κληρονομιάς τους, τα νησιά μας θα μπορούσαν να έχουν πολλαπλάσια οφέλη για τους κατοίκους, τους ιδιοκτήτες και τους επιχειρηματίες τους. Κυνηγώντας την εύκολη λύση, στην ουσία χάνουμε (και) την αξία του νησιού, οικονομική και ποιοτική. Θα πρέπει να οριστούν περιοχές δόμησης, και αντίστοιχα περιοχές όπου ΔΕΝ μπορούν να χτιστούν. Πρέπει κάποιο κομμάτι των νησιών να μείνει άθικτο. Αυτό διαφημίζουμε στις αφίσες μας! Τι θα διαφημίζουμε σε λίγα χρόνια, τις εικόνες του ’80 και του ’90; Όλοι γι’ αυτές τις εικόνες έρχονται. Αυτή την ευαισθητοποίηση επιδιώκουμε με το Δίκτυο Αιγαίου και το πρόγραμμα της ‘Αειφόρου Ανάπτυξης’ Αν συνειδητοποιήσουμε την αλυσίδα – για ποιο λόγο έρχεται ένας επισκέπτης στα νησιά μας και τι τον προσελκύει, θα ξέρουμε τι ακριβώς πρέπει να διαφυλάξουμε».
Αειφόρος ανάπτυξη στο Αιγαίο
Tου λέω ότι ο όρος «αειφόρος» μου ακούγεται σαν ευχολόγιο. Τι πρέπει να ευχηθούμε για το αρχιπέλαγός μας; Και τι είναι εφικτό; Τα νησιά μας αλλάζουν. Και αυτή η αλλαγή δεν είναι πάντα προς το καλύτερο ούτε προς όφελος των κατοίκων τους αφού έχει επιπτώσεις στη ζωή τους και σιγά σιγά παύει να αρέσει και στους επισκέπτες. Τι γίνεται από δω και πέρα;
«Αυτό που προσπαθούμε είναι να θέσουμε το ζήτημα. Κάθε νησί μας έχει δική του φυσιογνωμία. Και ξέρετε, οι τοπικές κοινωνίες έχουν συνειδητοποιήσει ότι αυτό που συμβαίνει δεν είναι προς όφελός τους αλλά κατά τους. Αυτοί που αρνούνται να το συνειδητοποιήσουν είναι οι πολιτικοί μας που ζουν ακόμη στη σφαίρα του πολιτικού κόστους. Είναι χαρακτηριστικό ότι υπουργός της προηγουμένης περιόδου που έλαβε σκληρά μέτρα προς τον έλεγχο αυτής της κατάστασης, βγήκε πρώτος σε ψήφους και στις τελευταίες εκλογές. Αυτό αν μη τι άλλο δείχνει ότι οι πολίτες έχουν αρχίσει να καταλαβαίνουν, είναι καιρός όμως και η Πολιτεία, είναι καιρός και το ΥπεΧωδέ να αναλάβει τις ευθύνες του και να προχωρήσει σε αποφάσεις που θα προστατεύσουν την οικονομία και τη ζωή σε αυτά τα νησιά και τις επόμενες γενιές».
Και πώς δραστηριοποιείται η Ελληνική Εταιρία; ρωτάω. Κανείς δεν σας έχει ζητήσει ποτέ προτάσεις; «Σε επίπεδο τοπικής αυτοδιοίκησης, υπάρχουν δήμοι στο Αιγαίο με τους οποίους συνεργαζόμαστε. Και αναδεικνύουμε τα πετυχημένα παραδείγματα επιχειρήσεων οικονομικών δραστηριοτήτων στο Αιγαίο». Να αναφέρουμε μερικά; (ομολογώ ότι δεν περίμενα να είναι τόσα πολλά!)
«Φυσικά. Το Κίτρο Βαλυνδρά στη Νάξο, η ανάπτυξη και πάλι της παραγωγής μαστίχας στη Χίο, το bird watching στη Μυτιλήνη (λόγω των υγροτόπων της) που τα τελευταία χρόνια έχει γίνει γνωστή παγκοσμίως ως προορισμός για περιπατητές - σε συνδυασμό και με το ‘μονοπάτι της λάβας’ που οδηγεί στο απολιθωμένο δάσος… Στην ιστοσελίδα μας diktioaigaiou.gr θα βρείτε πολλά τέτοια παραδείγματα και συνεχώς προστίθενται νέα». Μα υπάρχουν τόσες εναλλακτικές για ποιοτικό τουρισμό κι εμείς επιμένουμε σε ένα μοντέλο των ‘80s-‘90s με πιωμένους τουρίστες του μαζικού τουρισμού; σκέφτομαι φωναχτά.
«Και ξέρετε...» συνεχίζει ο Κρίτων Αρσένης, «δεν είναι αμελητέες ποσότητες όλα αυτά. Σε ότι αφορά π.χ. τους παρατηρητές πουλιών στη Λέσβο, υπάρχουν περίπου 11 γραφεία τουρισμού που ασχολούνται μόνο με αυτόν τον τουρισμό και μάλιστα με επισκέπτες που δεν έρχονται στο νησί μόνο το καλοκαίρι, αλλά όλες τις εποχές». Είμαι έκπληκτος. Του λέω ότι αν δεν κάνω λάθος, τέτοιες τουριστικές attractions, όπως θα λέγατε και στο Harvard, είναι που βάζουν για τα καλά στον τουριστικό χάρτη μέρη που διαφορετικά δεν θα είχαν καμία τύχη. «Ακριβώς» μου απαντά. «Και για να μην νομισθεί ότι παραβλέπουμε τα οικονομικά οφέλη – κάθε άλλο, έτσι δημιουργείται σιγά σιγά ένας κύκλος εργασιών που ασχολούνται π.χ. με την παραγωγή κίτρου ή μαστίχας, και ζουν απ’ αυτό, πουλώντας ένα προϊόν υψηλής ποιότητας, γύρω από το οποίο δημιουργούνται ξενώνες, ενισχύεται η τοπική παραγωγή παραδοσιακών ειδών, υφαντά, γλυκά, μικρότερα ξενοδοχεία ποιότητας και οικογενειακές επιχειρήσεις που οδηγούν σε καλύτερη αναδιανομή του εισοδήματος στις τοπικές κοινωνίες. Αυτή πιστεύουμε ότι θα πρέπει να είναι η αυτονόητη ανάπτυξη για το Αιγαίο και δεν είναι άλλος από αυτόν που έχουν χαράξει χώρες όπως η Ιταλία εδώ και τόσα χρόνια…»
Ραντεβού στο μέλλον
Η δουλειά της Ελληνικής Εταιρίας δεν είναι αρνητική αλλά προς τη θετική κατεύθυνση. Μπορούμε λοιπόν, να αναπτύξουμε σιγά σιγά ήπιο τουρισμό υψηλής ποιότητας, συνεχίζοντας παράλληλα τον μαζικό τουρισμό στα νησιά όπου υπάρχει ήδη; Αποκάλυψη – μπορούμε! «Μα εννοείται ότι δεν θα σταματήσει ο μαζικός τουρισμός! Απλώς πρέπει να αναπτύξουμε και εκεί πλεονεκτήματα. Διότι πιστεύουμε ότι είναι δεδομένο πως ο μαζικός τουρισμός στην Ελλάδα σύντομα δεν θα επιβιώσει και άρα, αν αναπτύξουμε τώρα τον τουρισμό ποιότητας, θα έχουμε πολύ καλύτερα αποτελέσματα και μάλιστα σύντομα».
Και που ξέρεις ότι αυτοί οι τουρίστες π.χ. που παρατηρούν πουλιά ή τους αρέσει να κάνουν βόλτες στην ύπαιθρο είναι καλύτεροι απ’ τους άλλους; Ή ότι θα ξοδέψουν πιο πολύ; είναι η αυτονόητη ερώτηση. «Βάση των ερευνών και των παρατηρήσεων που κάναμε, αντίθετα με αυτά που πιστεύαμε, αυτοί είναι τουρίστες σχετικά υψηλών εισοδημάτων. Τους αρέσει να απολαμβάνουν αυθεντικά πράγματα, τη φύση, θα δοκιμάσουν τα τοπικά τυριά, θέλουν να μείνουν σε καταλύματα με κάποια ποιότητα, αν γίνεται παραδοσιακά, θα φάνε στα μαγαζιά… όχι σε all inclusive».
ΟΚ, I get the picture. Στον μαζικό τουρισμό των μεγάλων ξενοδοχείων, θα φέρουμε το βούτυρο από τη Δανία, το μέλι από τη Βουλγαρία ή όπου το βρούμε φθηνότερο, θα έχουμε εργαζόμενο από κάποια ανατολική χώρα σε τιμές εκμετάλλευσης, και τελικά το έσοδο για την τοπική κοινωνία θα είναι απειροελάχιστο.«Και υπάρχει και ακραίο παράδειγμα αυτής της περίπτωσης» συνεχίζει τη σκέψη μου ο Κρίτων Αρσένης. «Είναι η επένδυση στην Μονή Τοπλού στο Κάβο Σίδερο, στην Κρήτη, όπου μια ολόκληρη χερσόνησος εκκλησιαστικής περιουσίας έχει πωληθεί από τη Μονή και έχει εγκριθεί από το Υπεχωδέ σε πρώτο στάδιο, να μεταβληθεί σε μια τεράστια ξενοδοχειακή μονάδα με παραθεριστικές κατοικίες και γήπεδα γκολφ – σε μια περιοχή που έχει πρόβλημα με το νερό… Διαπιστώθηκε πως ακόμα και τα τσιμέντα με τα οποία θα χτιστούν όλα αυτά θα τα φέρουν από αραβικές χώρες».
Έχω μείνει άφωνος. Γίνονται τα νησιά μας, νησιά μιας χρήσης. Πουλάμε τη γη μας, χτίζουμε κα φεύγουμε. Πώς μπορεί γνωρίζοντας όλα αυτά να είναι αισιόδοξος για το μέλλον; Αισιόδοξος γενικότερα; «Υπάρχουμε για να είμαστε αισιόδοξοι… για να κάνουμε ότι περισσότερο μπορούμε για να συνεχίσουμε να είμαστε αισιόδοξοι», χαμογελάει. «Αυτή τη στιγμή στήνουμε ένα δίκτυο για την Αειφόρο Ανάπτυξη στο Αιγαίο, στο οποίο συμμετέχουν καθηγητές πανεπιστημίου, πολίτες, Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, φορείς, Δημοτικές αρχές, .. Αυτό δεν έχει ξαναγίνει και είναι μια ελπίδα. Υπάρχουν πράγματα που δεν έχουν ξαναγίνει. Αξίζει να το προσπαθήσουμε». Αξίζει, επαναλαμβάνω από μέσα μου. Αν πιστέψεις σε κάτι καλό, δεν μπορεί παρά να γίνεις κι εσύ καλύτερος άνθρωπος.
>> Τι είναι η Αειφόρος Ανάπτυξη σε 3 λεπτά και 44 δεύτερα:
Links
Αειφόρο Αιγαίο
Κρίτων Αρσένης
Ελληνική Εταιρία
egaio
Posts
No comments:
Post a Comment