PJ Harvey: "δεν είχα γράψει ποτέ πολιτικό στίχο"

Στο πιο πολιτικοποιημένο άλμπουμ της καριέρας της, η 41χρονη PJ Harvey έχει -όπως πάντα, να πει ένα λόγο παραπάνω από όσα μπορεί να αντιλαμβάνεσαι.

Το όγδοο άλμπουμ της αμέσως μετά το εξαιρετικό “White Chalk” το 2007 και τη συνεργασία της με τον John Parish στο “A Woman A Man Walked By” το 2009, είναι ένα λαμπερά σκοτεινό, αντιπολεμικό αριστούργημα.

Ύστερα από 20 χρόνια στη μουσική, η συνθέτις, performer, γλύπτρια και ποιήτρια Polly Jean Harvey, καταφέρνει με το «Let England Shake» να πιάσει το σφυγμό των ημερών. Με τις πρόσφατες μαζικές κινητοποιήσεις των φοιτητών στην Αγγλία, τις εξεγέρσεις στον Αραβικό κόσμο της Μεσογείου και το καπιταλιστικό μοντέλο των δημοκρατιών δυτικού τύπου να πνέει τα λοίσθια, η Γηραιά Αλβιώνα δεν είναι η μόνη που τρίζει συθέμελα όπως υπονοεί ο τίτλος του νέου της άλμπουμ.

Σε τι αναφέρεται ο τίτλος «Let England Shake»;

Ήθελα έναν τίτλο διφορούμενο, ανοιχτό σε κάθε ερμηνεία.

Σύμφωνοι, αλλά για σένα προσωπικά, τι σημαίνει; Οι στίχοι στο ομώνυμο opening track («England dancing days are done… weighted down with silent dead/I fear our blood won’t rise again»), μαζί με τα πουλιά στο εξώφυλλο είναι πολύ απειλητικοί…

Ακούγοντας το δίσκο, ίσως μπορεί κανείς να εξηγήσει αυτό το σύννεφο από μαύρα πουλιά στο εξώφυλλο.

Είναι ένα πολιτικό άλμπουμ;

(γέλια) Μα, γιατί το λες αυτό;

Γιατί η πρώτη παρουσίασή του έγινε σε μια πολιτική εκπομπή, το show του Andrew Marr, στις 18 Απριλίου του 2010.

Ήταν όντως μια περίεργη στιγμή…

Kαι όχι μόνο αυτό αλλά έπαιξες και το “Let England Shake” μπροστά στον πρωθυπουργό Gordon Brown.

(γελάει) Εντάξει, το παραδέχομαι, ήταν μια μεγάλη στιγμή της καριέρας μου.

Υπάρχει κάποια εξήγηση γι’ αυτή σου την παρόρμηση να κάνεις έναν «πολιτικό» ή «αντιπολεμικό» δίσκο;

Πάντα επηρεαζόμουν από ό,τι συμβαίνει στον κόσμο. Πολιτικά ή κοινωνικά. Όμως ήταν μόνο κατά τη διάρκεια που έγραφα το ‘Let England Shake’ που αισθάνθηκα αρκετά άνετα, πλήρης αν θες, σε φάση ότι μπορούσα να εκφράσω αυτό που ένιωθα και στιχουργικά. Ποτέ δεν πίστεψα ότι έχω φτάσει σε ένα σημείο όπου μπορώ με το γράψιμό μου να μιλήσω πειστικά γι’ αυτά τα πράγματα που με απασχολου΄σαν, με τρόπο που θα λειτουργούσε στον ακροατή. Νομίζω ότι από τη στιγμή που αποπειράσαι να μιλήσεις για ένα τόσο γιγάντιο θέμα, θα πρέπει να μπορείς να το κάνεις καλά, και μέχρι σήμερα δεν θεωρούσα ότι είχα τις ικανότητες ως συνθέτις για κάτι τέτοιο.

Και πότε ένιωσες έτοιμη; Η ερώτηση είναι: γιατί τώρα;

Δεν μπορούσα να πνίξω την απογοήτευσή μου και την οργή μου για τις συγκρούσεις που συνέβαιναν γύρω μας. Συνειδητοποίησα ότι έχω φωνή και ότι πρέπει να τη χρησιμοποιήσω. Ήθελα να το κάνω καιρό. Αλλά φοβόμουν. Δεν είχα τον τρόπο να συμμαζέψω ένα ολόκληρο σύμπαν σε 12 τραγούδια…

Για ποιες συγκρούσεις μιλάς;

Όχι για τις τρέχουσες φυσικά που συμβαίνουν στη Μεσόγειο! Δεν είχαν συμβεί την εποχή που συνέθετα τα κομμάτια. Μιλάω για τα φαντάσματα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, τους 22.000 νεκρούς στη μάχη της Καλλίπολης το 1915, στην Τουρκία…

Και πώς συνδέονται τα τα γεγονότα αυτά με το σήμερα;

Η Ιστορία μπορεί να είναι κυκλική –κι αυτή η αντίληψη είναι ανακουφιστική, γιατί εμπεριέχει την ιδέα της επανάληψης–, δεν παύει όμως να εισβάλλει στις ζωές μας… και να τις καθορίζει.

Σύμφωνοι, αλλά πώς σου προέκυψαν όλα αυτά;

Η ιδέα αυτή με τριγύριζε καιρό. Από το 2007 όμως, μετά την έκδοση του “White Chalk”, άρχισα να παρακολουθώ ώρες ατέλειωτες videoclip, films και documentaries με σκηνές από το πεδίο μαχών στο Αφγανιστάν και στο Ιράκ, κυρίως. Για πρώτη φορά έμαθα να χρησιμοποιώ το διαδίκτυο τόσο πολύ. Μπήκα σε blogs Αφγανών γυναικών και Ιρακινών πολιτών, διάβασα μαρτυρίες στρατιωτών. Ήθελα να μάθω από πρώτο χέρι τι ένιωθαν αυτοί οι άνθρωποι στην πρώτη γραμμή του πυρός για τους δικούς τους, τους αντιπάλους και την ίδια τους τη χώρα, όντας δέσμιοι σε μια αιματοχυσία. Ήθελα να καταλάβω τι ένιωθα εγώ, που ανήκω σε μία χώρα που συνήθως υποδείκνυε και καθόριζε τις τύχες των άλλων…

Σε μια συνέντευξή σου που έτυχε να δω, δήλωνες ότι εμπνεύστηκες από περιπτώσεις τροβαδούρων όπως ο Woodie Guthrie, αλλά ομολογώ ότι στη συνέχεια δυσκολεύτηκα να καταλάβω που κόλλαγε όλο αυτό.

(γέλια) Θα προσπαθήσω να το πω απλά. Πάντα με ενδιέφερε η traditional music, κι όχι μόνο η Αμερικανική. Η Ιρλανδία, η Σκωτία και η Αγγλία έχουν την αυθεντική, μεγάλη παράδοση πίσω από τη αμερικανική folk. Στις δεκαετίες του ’30 και του ’40, τα folk τραγούδια ήταν σαν τα Επίκαιρα, με αυτά μεταφέρονταν οι ειδήσεις κι έφθαναν στον κόσμο. Εννούσα ότι κάτι τέτοιο είχα κατά νου, όταν έγραφα τα τραγούδια του «Let England Shake».

Έτσι λοιπόν, ξεκίνησε το όλο project;

Ναι. Ξεκίνησα από το Λόγο. Για ένα μεγάλο διάστημα έγραφα μόνο στίχους. Ήθελα να λειτουργούν αυτόνομα οι λέξεις, όπως συμβαίνει στην Ποίηση. Να έχουνε το δικό τους βάρος στο χαρτί. Στράφηκα σε βιβλία Ιστορίας, είδα ταινίες του Κιούμπρικ και του Κεν Λόουτς, διάβασα ποίηση και πολιτικούς στίχους, επηρεάστηκα από τη «μαύρη ζωγραφική» του Γκόγια… τους πίνακες που αποτυπώνουν τις θηριωδίες του πολέμου. Ήθελα να φτιάξω μια γκροτέσκα ελεγεία του πολέμου, να μεταφράσω σε απλά, ευθύβολα λόγια την αγριότητα των από πρώτο χέρι αφηγήσεων από το μέτωπο αλλά και την ελπίδα, την αγάπη αυτών που έμειναν πίσω και περίμεναν…

Ακούγεται πολύ σκληρό για να το έχεις ντύσει με τόσο όμορφη μουσική.

Ορίστε, το είπες μόνος σου. Αυτός είναι ο λόγος που αποφάσισα σε αυτά τα ωμά, πύρινα λόγια να αντιτάξω μια πολύ όμορφη μουσική.

Από τα δώδεκα τραγούδια του άλμπουμ, τα μισά είναι βασισμένα στην καινούρια σου αγάπη, το μουσικό όργανο autoharp (σημ. ένα είδος τσίτερ για συγχορδίες, σαν άρπα χειρός με μεταλλικές χορδές και ένα σύστημα παιξίματος συγχορδιών, που το κάνει κυρίως κατάλληλο για συνοδεία τραγουδιών).

Ακριβώς, έγραψα τα μισά τραγούδια του δίσκου με αυτό το όργανο κι έτσι τα ηχογράφησα. Χρειάστηκα 18 μήνες για να συνθέσω τη μουσική, κι αυτή η διαδικασία ξεκίνησε μόνο αφού είχαν ολοκληρωθεί οι στίχοι. Η autoharp «δούλεψε καλά» πριν τέσσερα χρόνια όταν τη μεταχειρίστηκα στην περιοδεία του White Chalk. Είναι πολύ μελωδικό και σχεδόν… απροσδιόριστο όργανο. (γέλια) Σαν να έχεις στα ακροδάχτυλα σου ολόκληρη ορχήστρα!

Έψαχνες νέους ήχους;

Σίγουρα έψαχνα ένα νέο ήχο, ναι, που να μην χαρακτηρίζει όμως χρονικά καμία συγκεκριμένη εποχή. Αγόρασα μερικές autoharp από δεύτερο χέρι και τις πήγα σ’ έναν εξαιρετικό τεχνίτη κοντά στο σπίτι μου, ο οποίος πρόσθεσε τα ακόρντα που του ζήτησα. Όπως έκανε κι ο John Cage, που «πείραζε» τα πιάνα του προσθέτοντας διάφορα στοιχεία στις χορδές τους…

Η ιδέα να ηχογραφήσετε το άλμπουμ σε μια παλιά εκκλησία του Dorset ποιανού ιδέα ήταν;

Α, αυτό συνέβη από σύμπτωση. Αφού έγραψα τη μουσική, συνάντησα τυχαία στο Dorset τον υπεύθυνο του Κέντρου Τεχνών. Με πλησίασε και μου είπε ότι είχε τα κλειδιά και τη φροντίδα και του συγκεκριμένου ναού και πως αν ήθελα να κάνω πρόβες ο χώρος ήταν ελεύθερος.

Και ξεμπερδέψατε με όλα –στήσιμο, πρόβες, ηχογραφήσεις- μέσα σε μόλις πέντε βδομάδες;

Κοίτα, με τον John (Parish) συνεργάζομαι 20 χρόνια και με τον Mick (Harvey) 15. Μια ακόμη καλή σύμπτωση μας βρήκε εμπνευσμένους και γεμάτους ενέργεια και τους τρεις ταυτόχρονα, κάτι σπάνιο γιατί ο καθένας έχει τους κύκλους του, οπότε η ηχογράφηση τέλειωσε όντως μέσα σε 5 βδομάδες, την περασμένη άνοιξη.

Θα ήταν υπερβολή να έλεγα ότι μετά το Let England Shake, απόκτησες κι ένα νέο συνεργάτη; Τον Seamus Murphy;

Σύμφωνοι, αλλά όχι μετά το άλμπουμ, πριν. Είδα στο Λονδίνο μια έκθεσή του με φωτογραφίες του από το Αφγανιστάν και με εντυπωσίασε. Αγόρασα το βιβλίο του και πριν από 2 χρόνια ήρθα σε επαφή μαζί του. Του μίλησα για το project του δίσκου και δέχτηκε να συνεργαστούμε.

Σε ποια βάση;

Δεν ξέραμε ακριβώς, αλλά θα προχωρούσαμε, με το ένστικτο. Ένιωθα όμως πως το Let England Shake ήθελα να αποπνέει την ίδια επώδυνη «γαλήνη» που αποτύπωναν και οι δικές του εικόνες από τον πόλεμο του Αφγανιστάν. Μου αρέσει το αποτέλεσμα της δουλειάς του - ο τρόπος που έκανε εικόνα τη μουσική του δίσκου, είναι νατουραλιστικός αλλά όχι ρεαλιστικός κι ας βασίζεται σε πραγματικές καταστάσεις… Έτσι, του ανέθεσα να αναλάβει την οπτικοποίηση ολόκληρου του Let England Shake - 12 μικρού μήκους ταινίες για κάθε ένα τραγούδι του άλμπουμ.

Δεν είχε γυρίσει ποτέ του ως τότε φιλμ, σωστά;

Ε και; Κι εγώ δεν είχα γράψει ποτέ πολιτικό στίχο.

Tα αμέσως επόμενα σου σχέδια ποια είναι;

Θα κυκλοφορήσει ένα βιβλίο με δικά μου σκίτσα. Είναι πολύς καιρός που ήθελα να το κάνω, αλλά τώρα είμαι έτοιμη. Και θα ακολουθήσει μια ποιητική συλλογή.

Notes

- Tα φιλμάκια του Seamus Murphy για το νέο υλικό της PJ, μπορείς να τα δεις στο επίσημο site της: (στο domain «Film»).

- Το επίσημο site του φωτογράφου Seamus Murphy, με διαθέσιμο online άφθονο φωτογραφικό υλικό από τις δεκάδες αποστολές του.

Δημοσιεύθηκε στο περιοδικό SONIK